Zonder twijfel is de vergrijzing het fenomeen met de meeste impact op de samenleving zoals we die nu kennen. Nuancering van de mogelijke gevolgen is nodig om de juiste besluiten voor de nabije toekomst te kunnen nemen.

Een steeds groter deel van de bevolking is met pensioen, leeft langer en heeft dus meer zorg nodig. Terwijl steeds minder jongeren die toenemende kosten op moeten brengen. Zo bezien ziet de financiële toekomst er voor de westerse samenleving niet erg rooskleurig uit. Zo’n toekomstbeeld veroorzaakt op zijn minst enige nervositeit in de bestuurskamers van de pensioenfondsen. Toch is het nog maar de vraag of de vergrijzing ook daadwerkelijk die enorme gamechanger wordt die doemscenario’s voorspellen.

Staartrisico ontbreekt

Zo lijkt het alleen maar logisch dat de pensioenleeftijd stijgt nu we langer leven. Toch is enige nuancering beslist op zijn plaats, zo leert Nederlands en Zweeds onderzoek naar de ouder wordende mens. We worden weliswaar steeds ouder, maar de levensverwachting van honderdjarigen is al sinds de jaren zeventig niet meer gestegen. Zo nemen de kosten voor pensioenfondsen wel toe door het stijgend macrolangleven, maar het staartrisico van mensen die veel ouder dan honderd jaar worden ontbreekt.

Herzien model risicopooling

Feit blijft dat we langer gezond blijven en beter herstellen van ziekten. Daardoor kunnen we langer doorwerken. Toch moeten we ons bewust zijn van de gevolgen van uniform doorvoeren van de verhoging van de pensioenleeftijd. Zo is er bijvoorbeeld een aanzienlijke discrepantie tussen mensen met een hoog en mensen met een laag inkomen als het gaat om gezondheid, levensverwachting en toegang tot kennis. Dat noopt wellicht tot het herzien van het traditionele model van risicopooling. Het artikel We leven langer, niet iedereen kan langer doorwerken beschrijft de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek naar ouder worden in Nederland en Zweden en de mogelijke effecten en consequenties daarvan uitvoeriger.

Ouder worden verschilt niet of nauwelijks in Nederland of Zweden. Wel verschillen de stelsels van oudedagsvoorziening aanmerkelijk. Zo is het Zweedse AOW-systeem moderner en flexibeler, maar het Nederlandse systeem beschermt weer beter tegen de neiging om eerder te stopen met werken en genoegen te nemen met een lagere pensioenuitkering. Als het gaat om de toekomst van het pensioenstelsel zijn er tal van alternatieven denkbaar. Daarbij speelt dat pensioen niet alleen een kosten-batenanalyse is, maar ook wordt gezien als een culturele verworvenheid. Het artikel Kreeften verouderen niet, mensen (nog) wel gaat dieper in op mogelijkheden voor een eerlijk, hedendaags pensioensysteem dat aansluit bij de laatste inzichten over de ouder wordende mens.