Kreeften verouderen niet, mensen (nog) wel
Kreeften schijnen niet of nauwelijks te verouderen, door hun eenvoudige DNA-structuur. Ligt dit ook voor de mens in het verschiet? Het is een van de fascinerende en licht verontrustende onderwerpen die aan bod kwamen in het seminar Ageing: Facts and Consequences in mei 2017 in Den Haag.
Flexibeler en moderner
De presentaties van onderzoeksresultaten over ouder worden van beide wetenschappers laten zien dat de situatie in Nederland niet wezenlijk verschilt van die in Zweden. De pensioenstelsels verschillen wel. Zo is er in het Zweedse systeem meer keuzevrijheid als het gaat om de pensioenleeftijd, die tussen de 61 en 67 jaar ligt. Het Zweedse AOW-systeem is flexibeler en moderner, maar heeft ook nadelen. Omdat je pensioen mede van je inleg afhangt kunnen goedbetaalde medewerkers eerder met pensioen. De Zweden kennen niet het Nederlandse inkomensplafond van 100.000 euro, waarboven geen pensioen kan worden opgebouwd. Het Nederlandse systeem beschermt mensen tegen de neiging om al eerder te stoppen en genoegen te nemen met een lagere pensioenuitkering.
Gehandicaptenverzekering
Een suggestie vanuit de toehorende pensioenprofessionals en verzekeraars was om pensioen te vervangen door een verzekering die pas uitkeert als je niet meer kunt werken, ongeacht de leeftijd. Voor zo’n gehandicaptenverzekering moet je vaststellen wanneer iemand de werkzaamheden niet meer aankan. De kosten voor individueel onderzoek voor iedereen zijn nu nog te hoog, maar wellicht verandert dit als gevolg van voortschrijdende technologische ontwikkelingen. “Het gaat dan om het verschil tussen datgene waartoe je wordt uitgedaagd en wat je nog kunt. Je kunt bijvoorbeeld in een rolstoel nog steeds wel bepaald werk verrichten, het gaat erom of je de uitdagingen nog aankunt”, aldus Deeg.
Flexibel werken
Nederland en Zweden hebben wel zo’n systeem voor mensen onder de pensioenleeftijd, waarbij een arts vaststelt wat je nog kunt. “Als je dat ongeacht de leeftijd hanteert, kun je er naartoe werken dat mensen flexibele percentages werken, naar keuze en op basis van hun gezondheid, en voor de rest pensioen ontvangen.” Deeg stelt met enige milde ironie vast dat in de praktijk parttime werken in Nederland op latere leeftijd eigenlijk alleen voor vrouwen in de kennisindustrie is weggelegd.
Sociale netwerk
Als het gaat om gezond ouder worden zorgen educatie, betere zorg en minder roken ervoor dat mensen niet alleen ouder worden, maar ook pas later gezondheidsklachten krijgen. In combinatie met een verschuiving naar meer geestelijke arbeid is ook de geestelijke gezondheid langer goed. Al geldt voor het brein wel het adagium use it or lose it. Zo stelt Deeg vast dat geestelijke gezondheid sneller terugloopt als het sociale netwerk kleiner wordt. “De les die we daarvan moeten leren is dat we ook na pensionering sociale relaties moeten zien te onderhouden en behouden. De grootste leeftijdsgroep in Nederland op het gebied van vrijwilligerswerk is die tussen 65 en 74 jaar.”
Culturele verworvenheid
Dat we ouder worden en later kwalen krijgen is voor Deeg nog niet automatisch een reden om de pensioengerechtigde leeftijd te verhogen. “We doen weliswaar met zijn allen meer cognitief werk, maar er is nog steeds veel fysieke arbeid, dus kunnen we niet generaliseren. Bovendien zien mensen pensioen als iets waar ze recht op hebben, het is een culturele verworvenheid.” Voor Modig is het een ethische kwestie wat we als samenleving bereid zijn te financieren. “Vroeger was pensioen een korte periode. Nu is het een nieuwe levensfase geworden waarin mensen gaan reizen en van hun kleinkinderen willen genieten.”
Sociaal contract
Seminarmoderator Stefan Lundbergh, Group head of DC design van Cardano: “Pensioen is een sociaal contract tussen de verschillende generaties. Waar je vroeger de boerderij had als een collectieve unit, waarin alle levensfasen samenleefden en deden wat nodig was, is die nu vervangen door pensioen en sociale zekerheid in het samenleven. Nu de arbeidspatronen zijn veranderd, zijn die systemen verouderd. We staan nu voor de keuze. Terug naar het ‘boerderij’-idee, met kleinere en individuelere solidariteitsstelsels, of kiezen voor een heel andere vorm van sociale zekerheid die veel beter past bij de hedendaagse samenleving.”