Ook een logge, hiërarchische organisatie kan kritische reflectie snel verankeren
Ook een logge, hiërarchische en traditioneel werkende organisatie als de Nederlandse politie kan relatief snel een nieuwe manier van werken omarmen. Dat bewijst de nieuwe, succesvolle opsporingsmethodiek waarin kritische reflectie en scenariodenken centraal staan.
De aanleiding voor de nieuwe werkwijze is er een die de samenleving in het hart raakt. Steeds vaker verdwijnen in de afgelopen vijftien jaar onschuldige verdachten van zware misdrijven jarenlang achter de tralies. Pijnlijke blunders als in de Schiedammer parkmoord en de Puttense moordzaak zijn het gevolg van groupthink en tunnelvisie bij politie en justitie. De gerechtelijke dwalingen zorgen voor veel commotie en het roer moet om in de justitiële werkwijze.
Verbinden door kenniselementen bijeen te brengen
De andere structuur van opsporing leidde in het begin dan ook tot weerstand. Dat ging met name om de ingebouwde waarborg van kritische reflectie. “Het werd verplicht om mensen van buiten het opsporingsonderzoek, zoals analisten, criminologen en externe deskundigen, te laten reflecteren op het onderzoek. Dat voelde unheimisch, maar gaandeweg werd zichtbaar dat het onderzoek kwalitatief beter werd met het uiteindelijke gezamenlijke doel om een zaak op te lossen. Dat leidde tot verbinding, meer begrip en beter onderzoek. In dat proces is het eilandenrijk binnen de politieorganisatie aaneengesmeed. Als je gaat verbinden door verschillende kenniselementen bijeen te brengen, ontstaat er iets moois, een synergie die het opsporingsonderzoek flink omhoog lift. Ik vind het mooi dat een grote organisatie als de politie in staat blijkt zo’n nieuwe manier van werken te omarmen. Daar kunnen andere organisaties nog wat van leren.”
Invloed van psychologische processen blijft
Epskamp waakt ervoor om scenariodenken als dé oplossing te presenteren. “Het is niet het ei van Columbus. Uiteindelijk is een gerechtelijke dwaling nooit voor honderd procent te voorkomen. We blijven mensen die onder invloed staan van psychologische processen, maar het helpt wel om te zien hoe die processen in elkaar zitten en om daar rekening mee te houden in je structuur en je manier van denken. In die zin kun je een gerechtelijke dwaling wel voorkomen. Ook kun je door die manier van denken snellere stappen zetten in een onderzoek of na vele jaren nog een onderzoek oplossen.”