Op verjaardagen vragen mensen mij regelmatig of Bitcoin een bubbel is of de nieuwe wereldmunt. Hoewel ik denk dat de achterliggende block-chain technologie ons leven zeker fundamenteel gaat veranderen geloof ik niet in de Bitcoin als nieuwe munt. Het woordje ‘geloof’ is hier cruciaal en maakt meteen duidelijk waarom het zo moeilijk is om mensen van bubbels te overtuigen voor ze zijn geknapt. Onzekerheid geeft mensen de ruimte om te geloven wat ze willen. Dat kalkoenen niet weten wat hun lot met kerst zal zijn is tot daar aan toe, maar beleggers in Bitcoins willen het niet weten.

De blindheid voor de risico’s tijdens een bubbel is te verklaren doordat positieve rendementen ons doen denken dat de risico’s gering zijn. De gedragsvalkuil affect heuristiek ligt hieraan ten grondslag. Die zwengelt een feedbackloop aan die pas stopt als de bubbel is gebarsten. Een koerscorrectie wordt gezien als goed inkoopmoment. Wie in deze reactie zichzelf herkent doet er goed aan naar een advocaat van de duivel op zoek te gaan die het geloof in Bitcoins ter discussie stelt.

Hoog rendement, laag risico?

Al in de jaren zeventig liet de Amerikaanse psycholoog Paul Slovic zien dat mensen risico’s laag inschatten als de voordelen groot worden bestempeld. Hij liet in een studie deelnemers de risico’s en de voordelen van technologieën als nucleaire energie en genetische manipulatie beoordelen. Het blijkt dat als mensen de voordelen hoog inschatten ze denken dat de risico’s laag zijn. Dit soort studies zijn in allerlei varianten herhaald, steeds met hetzelfde resultaat. Hoge rendementen zoals we nu bij Bitcoins zien leiden dus tot onderschatting van het risico.

Dat positieve rendementen in de beleggingspraktijk echt leiden tot een lagere inschatting van risico kun je ook aflezen aan de ontwikkeling van de volatiliteitsindex (VIX). Deze angstmeter gaat naar beneden in reactie op positieve rendementen. Volgens de neoklassieke theorie moet de VIX een goede inschatting geven van risico’s, maar lage niveaus zijn in werkelijkheid een teken van gevaar. Het laat zien hoe onbetrouwbaar traditionele maatstaven van risico zijn. Zeker ook bij Bitcoins geeft korte-termijnvolatiliteit bar weinig inzicht in de onderliggende risico’s.

Advocaat van de duivel

Beleggers in Bitcoins die een goed inzicht in de risico’s willen krijgen doen er goed aan een advocaat van de duivel te consulteren. Deze beschermt tegen het missen van bubbels door je geloof in beleggingen met tegenargumenten ter discussie te stellen. Zijn waarde is het bieden van tegenwicht aan de euforie van het moment die is ontstaan door hoge rendementen.

Bij Bitcoins zal een advocaat van de duivel er bijvoorbeeld op wijzen dat de valuta een speelbal is van criminelen die de cryptocurrency voor witwaspraktijken gebruiken. Fijntjes wijst hij er vervolgens op dat je bijna nog nergens met Bitcoin kunt betalen. En als dat nog niet genoeg is om je geloof ter discussie te stellen benadrukt het duiveltje dat je al je geld kwijt kunt raken als de pc waarop de Bitcoins staan crasht of, zoals steeds vaker gebeurt, wordt gehackt door criminelen. Wil je nu echt nog in Bitcoins beleggen?

Waar positieve informatie over de rendementen je risico’s doet onderschatten helpt de advocaat van de duivel je te denken aan kerst. In plaats van als kalkoen naar de slachtbank te worden geleid kunnen beleggers hun kop op hun romp houden als de bubbel barst. Eigenaren van Bitcoins moeten dan natuurlijk wel openstaan voor de tegenspraak die ze krijgen. Maar dat zouden ze natuurlijk sowieso moeten doen.